Kronika 2008
Embedded Files
GZUT maj 2008
Zwiedzamy Oddział Odlewnictwa Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych oraz filię Muzeum w Gliwicach – Oddział Odlewnictwa Artystycznego znajdujące się na szlaku śląskich zabytków techniki.
Powstanie w Gliwicach Królewskiej Odlewni Żeliwa, powszechnie nazywanej Hutą Gliwicką lub Starą Hutą, było jednym z najważniejszych wydarzeń w historii rozwoju przemysłu i to zarówno naszego miasta, jak i całego regionu.
Wybór Gliwic jako miejsca pod budowę nowego zakładu podyktowany był dostępnością surowców, wody niezbędnej w procesach technologicznych, a także istnieniem Kłodnicy jako dogodnej drogi wodnej do spławu materiałów i wyrobów oraz dobrego jakościowo węgla kamiennego z pobliskiej kopalni „Królowa Luiza” koło Zabrza.
Nadzór techniczny i budowlany nad całością budowy huty prowadził przybyły ze Szkocji John Baildon – wybitna postać gliwickiego przemysłu, pionier metalurgii na obszarze Górnego Śląska. John Baildon był ponadto projektantem i budowniczym pierwszego na kontynencie europejskim wielkiego pieca opalanego koksem. Główne prace przy budowie nowej huty ukończono w 1796 r., a w listopadzie tego roku, po dwóch próbach, nastąpił rozruch wielkiego pieca. W latach następnych gliwicka huta przodowała w hutnictwie górnośląskim zarówno pod względem wielkości i jakości produkcji, jak też poziomu zastosowanych technologii.
W powstałej hucie żelaza uruchomiono w 1798 r. oddział żeliwnych odlewów artystycznych. Wielka w tym zasługa rzeźbiarzy, artystów, projektantów tej klasy co: J.G. Schadow, L. Posch, A. Kiss, K.F. Schinkel, a także gliwickich modelarzy: W.A. Stylarskiego, F.L. Beyerhausa i innych. Na osobną uwagę zasługuje postać Teodora Kalide (1801-1863) – artysty związanego swą twórczością z Królewską Odlewnią Żeliwa, uważanego za jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy górnośląskich swej epoki.
Do jego najbardziej znanych śląskich dzieł należą: gliwickie pomniki „Lew czuwający” i „Dziewczyna z lirą”, chorzowski „Chłopiec z łabędziem”, miechowicka „Madonna” (wykonana w marmurze w tamtejszym kościele parafialnym). Teodor Kalide pochowany został na niewielkim gliwickim cmentarzu Hutniczym w pobliżu Królewskiej Huty.
Po zakończeniu działań II wojny światowej gliwicka została znacjonalizowana i jej pierwsza po uruchomieniu produkcja podporządkowana była potrzebom odbudowy kraju. Następnie zakład - noszący już miano Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych - wyspecjalizował się w wyrobach pomp okrętowych, części zamiennych do statków, dźwigów portowych, a przede wszystkim pomników. Właśnie pomniki, prócz rzeźb muzealnych, tablic pamiątkowych i medali, są największym osiągnięciem artystycznym GZUT-u. Wiele monumentów odlanych zostało dla odbiorców zagranicznych. Z realizacji w kraju należy przypomnieć pomnik Bohaterów Warszawy –„Nike” (Warszawa 1964), „Grunwald” (Kraków 1976), plakietę pomnika Powstańców Śląskich (Katowice 1967), liczne pomniki Adama Mickiewicza (m. in. w Gliwicach) , Fryderyka Chopina, Tadeusza Kościuszki, kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II i innych znanych postaci.
W roku 1991 na terenie GZUT utworzony został Oddział Odlewnictwa Artystycznego, jako filia Muzeum w Gliwicach. Oddział ten kolekcjonuje i udostępnia zwiedzającym eksponaty związane z historią i dziejami Królewskiej Odlewni Żeliwa. Właśnie niedawno, po kilkuletniej przerwie modernizacyjnej, Muzeum Odlewnictwa Artystycznego, umiejscowione w XIX-wiecznej hali produkcyjnej, wznowiło swą działalność. Naprawdę warto zobaczyć zarówno najstarsze żeliwne odlewy starej huty, jak i te wykonane po 1945 r. Szczególnie interesująca jest galanteria żeliwna: kałamarze, świeczniki, patery, stojaczki na zegarki, przyciski do papieru, oprawy luster, a także plakiety, medale, figurki i miniatury pomników. Kolekcja muzealna liczy około 3 000 zabytkowych eksponatów.
Firma kontynuuje 200-letnią tradycję inżynierską i przemysłową w zakresie budowy maszyn oraz urządzeń technicznych, a także odlewnictwa artystycznego. Wyposażona jest w piece indukcyjne do żeliwa oraz brązów. Formowanie prowadzi maszynowo jak i ręcznie w masach bentonitowych. Oferuje odlewy przemysłowe oraz artystyczne jak statuetki, medale, tablice pamiątkowe, płaskorzeźby i rzeźby figuralne, w tym również monumentalne bez ograniczeń wymiarowych pomniki.
W powojennej historii firmy wykonano ponad 160 dużych odlewów pomnikowych. Największy z nich miał ponad 600 m2 powierzchni i ważył ponad 70 ton. Pierwszym wykonanym pomnikiem po wojnie był Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej, stanął w Katowicach. Następny był Chopin dla Chorzowa, później Chopin dla Katowic i dalsze. Pomnik Jana Pawła II, dla Lichenia, był 155 wykonanym po wojnie w Gliwicach. Czasem jeden pomnik to jakby dziesięć mniejszych, jak choćby renowacja pomnika grunwaldzkiego z Krakowa. W Gliwicach odlano również warszawską Nike, później Słowackiego, Kruczkowskiego, Wyspiańskiego, Pstrowskiego (dla Zabrza).
Report abuse